Fyrir nokkrum árum sat ég á s.k. skólaþingi
fyrir starfsfólk gunnskóla. Þar hélt m.a. sálfræðingur fyrirlestur.
Sálfræðingurinn er skemmtilegur fyrirlesari og skaut inn nokkrum bröndurum hér
og þar. Einn brandarinn var einhvern veginn á þá leið að konur litu á mennina
sína eins og karlmenn á bíla; Þ.e. hversu mikið þyrfti að gera við þá.
Þetta þótti salnum, kjaftfullum af konum,
alveg óskaplega fyndið. Nema mér. Mér fannst þetta bara ekkert fyndið.
Mér finnst svona steríotýpískur húmor
hundleiðinlegur. Karlmenn eru nefnilega ekki ,,svona” eða ,,hinsegin”. Þeir eru
alveg jafnmismunandi og þeir eru margir. Alveg eins og konur.
Ef við skoðum þennan ægilega fyndna brandara
þá felur hann í sér... ja, fullt af hreinlega ógeðfelldum hlutum.
Það er gengið út frá því að kona líti á
manninn sinn sem gallaðan á einhvern hátt. Það þurfi að laga hann. Þá vaknar
umsvifalaust spurningin af hverju í ósköpunum var hún að giftast honum til að
byrja með? Af hverju náði hún sér ekki bara í mann sem hentaði henni betur? Eða
eru allir menn gallaðir? Hver metur það?
Er þá ónefnd óvirðingin gagnvart
einstaklingnum; þ.e. að hann sé á einhvern hátt bilaður og hann beri að
,,laga”. Við myndum aldrei samþykkja
svona hegðun í öðrum samskiptum. Ef yfirmaður kæmi fram við starfsmann sinn á
þann hátt að hann sé ,,bilaður” og hann
þurfi að ,,laga” á einhvern hátt. Við myndum aldrei samþykkja þetta. En
í hjónabandi er þetta allt í lagi. Svakalega fyndið meira að segja.
En undarlegt nokk, þá á svona steríótýpískur
húmor miklu fylgi að fagna.
Ég reyndi að horfa á ,,gamanþáttinn” Martein á
sínum tíma en gafst fljótlega upp á klisjunum. Ég hef aldrei lagt það á mig að
horfa á Hellisbúann en sá einleikur naut alveg gríðarlegra vinsælda á sínum
tíma.
Ég hef engan skilning á þeirri þörf fólks að
konur séu svona en karlar hinsegin. Að konur séu frá Venus en karlar frá Mars.
Prófessor í bókmenntafræði kom aðeins inn á
þetta fyrir mörgum árum, þegar ég sat þar, og hélt að þetta fælist að einhverju
leyti í tvíhyggjuþörf okkar. Við skilgreinum alla hluti í andstæður. Svart og
hvítt. Gott og vont. Hægri og vinstri.
Ég veit það ekki. Kannski auðveldar það okkur
lífið á einhvern hátt að þykjast ,,vita” eitthvað. Að vera alla vega með
eitthvað á hreinu. Eins og t.d. það er karlar eru svona en konur hinsegin.
Hins vegar held ég að þetta sé alls ekki að
auðvelda okkur lífið á neinn hátt. Ég
held að þessar staðalmyndir bindi okkur á klafa og haldi okkur frá hamingjunni.
Fyrir rúmum 10 árum síðan féll svokallaður
öryrkjadómur. Hann fól í sér að ekki mátti tekjutengja örorkubætur einstaklings
við tekjur maka. Dómurinn hafði áhrif á 676 einstaklinga. 660 konur og 16
karla.
Hvað segja þessar tölur okkur? Þær segja okkur
í fyrsta lagi að konur eru með lægri tekjur en karlar. Þar sem heimilisfaðirinn
er öryrki og konan útivinnandi eru ráðstöfunartekjur fjölskyldunnar minni.
En þessar tölur segja okkur því miður miklu
meira en bara það. Staðalímyndin er nefnilega mjög skýr. Karlmaðurinn er
fyrirvinnan, hann er ,,skaffarinn”. Hann er verndarinn. Ungur maður sem lendir
í slysi eða veikindum á miklu minni möguleika á fjölskyldulífi en ung kona sem
lendir í slíku. Nei, ég hef engar skýrslur á bak við mig. En ég vann á geðdeild.
Konurnar voru mun oftar í samböndum.
Þessar staðalímyndir og þessar kröfur sem við
gerum til karlanna okkar eiga sinn þátt í því að sjálfvígstíðni er hvað hæst á
meðal ungra karlmanna og þeir eru líklegri til að misnota vímuefni.
Staðalímyndir eru ekki fyndnar. Þær eru báðum
kynjum til bölvunar.
