Ágæti Ingi Freyr.
Núna skulum við setja upp
ímyndaðar aðstæður. Setjum upp lítið þorp sem í búa um 1500 manns. Í þorpinu er
rekin fiskvinnsla og segjum kaupfélag þótt það sé óheppileg tenging.
Fiskvinnsluna á sama fjölskyldan og stofnaði hana 1940. Kaupfélagið er í
almenna eigu en einhverra hluta vegna hefur sami ættboginn stjórnað því nánast
frá stofnun. Þetta er eitt af því fyrsta sem þú myndir frétta ef þú flyttir í
þorpið. Ef þú býrð einhverja stund á staðnum kemstu að því að stórbóndi fyrir
utan bæinn hefur líka talsvert að segja um það sem gerist í þorpinu.
Svo kemstu allt í einu að því að
ættartengsl skipta talsvert meira máli í þorpinu en í Reykjavík. Tengsl sem
fólk í Reykjavík flokkar ekki sem skyldleika er það svo sannarlega í þorpinu.
Þú veist að allir topparnir í
fiskvinnslunni eru ættingjar, það er jú einkafyrirtæki. En allt í einu áttar þú
þig á því að flestallir sem vinna fyrir kaupfélagið eru líka á einhvern hátt
eru skyldir eða tengdir.
Það er lýðræðisleg kosning í
þorpsráð og allar helstu ættirnar eiga fulltrúa í því.
Ókey, þetta er svo sem allt í
lagi á meðan ekkert gerist. Segjum nú sem svo að þú vinnir við snyrtingu í fiskvinnslunni af því að það eina vinnan sem
aðfluttir og illa ættaðir geta fengið í þorpinu. Og ekki misskilja mig, það er
ekkert að heiðarlegri vinnu. En þú ert kominn með slæma vöðvabólgu í herðarnar
og langar til að breyta um starf. Einn daginn er síðan auglýst nýtt starf,
segjum í afgreiðslu í kaupfélaginu og þú hugsar með þér: „Jess! Þetta er
akkúrat starfið fyrir mig.“ Það eina sem vantar upp á er að þú hefur ekki farið
á námsskeiðið „Hvernig á að greina þjófa skjótri svipan“ en þú vannst í búð í
tíu ár í Reykjavík og hefur næmt auga fyrir þjófum. Og þú ferð að spyrja í
kaffinu hvort einhver ætli að sækja um og að þú sért að velta því fyrir þér. Þá
færðu vorkunnarfull augnatillit úr öllum áttum og loks er þér sagt í hálfum
hljóðum: „Manstu þegar yngsta dóttir fjarskylda ættingja einhvers fékk frí um
daginn? Hún fór á námskeiðið „Hvernig á að greina þjófa í skjótri svipan.“ Á
þessum tímapunkti áttar þú þig á því hvernig heimurinn virkar. Þú sækir um
starfið en færð það auðvitað ekki. Þú getur kært og jafnvel unnið og fengið
bætur en starfið færðu ekki. Þú ert hins vegar orðinn „erfiður.“ Þú veist að
þetta er ósanngjarnt. Þú veist að þetta er ekki í lagi en hvað ætlarðu að gera?
Fljótlega ferðu að heyra utan að
þér að yngsta dóttir fjarskylda ættingjans sé ekki bara miklu hæfari í raun í
starfið heldur sért þú eiginlega illa hæfur í því starfi sem þú ert núna.
Skyndilega ertu kominn í hættu með að missa lífsviðurværið þitt. Hvað ætlarðu
að gera?
Öll þurfum við ákveðin
grundvallaratriði til að lifa af: Þak yfir höfuðið og mat. Til að geta veitt
okkur og okkar þetta þurfum við aðgang að fjármagni. Atvinnuleysisbætur geta,
eða ættu að geta, bjargað þessum nauðþurftum. Til að geta veitt okkur og okkar
eitthvað meira þá þarf vinnu.
Við þurfum líka að hafa
félagslegt net. Við viljum eiga vini. Við viljum að börnin okkar eigi vini. Jú
fyrirkomulagið er rotið, þorpsbúarnir vita það allir. En þegar þú ferð út með
mótmælaspjaldið og gjallarhornið þá koma þeir ekki með þér. Skiljanlega.
Fiskvinnslan og kaupfélagið eru grundvöllur þorpsins. Þú getur látið prinsippin
ráða og steytt hnefann og misst vinnuna. En húsið þitt selst ekki. Ættingjar
konunnar þinnar búa allir á staðnum. Vinir barnanna þinna. Hvað ætlarðu að
gera?
Ekki dæma þorpsbúana, Ingi Freyr.
Þeir eru bara að reyna að lifa af.