Þetta þarf ekki að vera svona

Við erum fjögurra manna fjölskylda með húsnæðislán. Við höfum aldeilis fundið fyrir hækkun matvæla og olíuverðs. Við finnum svo sannarlega fyrir hækkun stýrivaxta Seðlabankans.

Mér er sérstaklega minnistætt þegar Seðlabankastjóri hóf stýrivaxtavegferð sína þá talaði hann um að það hefðu orðið hækkanir á öllu og alveg sérstaklega á húsnæði og það yrði að sporna við þessari verðbólgu, m.a. fór hann fram á það við aðila vinnumarkaðarins að halda að sér höndum við launahækkanir. Bíddu, ha?! Það er allt að hækka og það er allt í lagi nema hvað að launin mega ekki hækka. Hvernig eigum við að hafa efni á öllum þessum hækkunum ef launin hækka ekki með?

Og tökum alveg sérstaklega eftir þessu: Það er hægt að hafa hemil á launahækkunum. Af hverju er ekki hægt að hafa hemil á verðhækkunum?

Á þessum tímapunkti var farin að sveima um í höfðinu á mér eftirfarandi spurning: Þarf þetta að vera svona?

Rétt fyrir jól skall svo á frétt um fyrirhugaða leiguhækkun hjá Ölmu leigufélagi. Allir ruku upp til handa og fóta og voru voða hneykslaðir, líka fyrirmenn í ríkisstjórninni. Þá kom nýtt hugtak; leiguþak.

Það er sem sagt hægt að hafa hemil á launahækkunum og það er hægt að setja þak á leigu (það er samt ekki gert) en það er ekki hægt að hafa hemil á verðhækkunum? Vitiði, ég trúi þessu ekki. Ég er orðin fullkomlega sannfærð um að þetta þurfi ekki að vera svona.

Það er talað um Covid-faraldurinn og  stríðið í Úkraínu sem torveldi aðföng. Það er talað um markaðinn sem sveiflast upp og niður. Núna skulum við aðeins staldra við. Það er talað um þessa hluti eins og eitthvert náttúruafl sem verði ekki við ráðið. Við skulum hafa eitt alveg á kristaltæru: Á bak við hverja einustu verðhækkun er ákvörðun sem einhver einstaklingur tók. Þetta er allt saman mannanna verk.

Ég veit að Ísland er lítið land og hefur ekki mikla stjórn í ólgusjó umheimsins. Þegar heimsmarkaðsverð hækkar á olíu þá er þarf auðvitað alveg bráðnauðsynlega að hækka verðið á olíunni strax hér, líka olíuna á tönkunum sem var keypt á gamla verðinu. Það hins vegar svo merkilega til að þegar heimsmarkaðsverðið lækkar þá lækkar verðið hér ekki að sama skapi.

Það eru eigendur fyrirtækisins Ölmu sem ákváðu að hækka leiguna. Það er fólk sem ákveður að hækka verðið, það er fólk sem ákveður að búa við þetta mannfjandsamlega markaðshagkerfi. Þetta þarf ekki að vera svona.

Hvaðan kemur þessi aukna arðsemiskrafa? Af hverju þurfa fyrirtæki að græða meira í ár en í fyrra? Af hverju mega fyrirtæki ekki bara bera sig? Af hverju er það ekki nóg? Af hverju þarf að hækka verðið á álegginu til þess að eigendur matvöruverslana græði auka hundrað milljónir?

Fyrir fólk sem á milljón trilljón billjónir þá skipta hundrað milljónir engu máli til eða frá. Þessar verðhækkanir skipta hins vegar talsvert miklu máli fyrir okkur hin.

Þetta er mannhatur og græðgi.

„Ég er búinn að fylgjast með þessu þjóðfélagi í 50 ár. Þetta er ógeðslegt þjóðfélag, þetta er allt ógeðslegt. Það eru engin prinsipp, það eru engar hugsjónir, það er ekki neitt. Það er bara tækifærismennska, valdabarátta.“

Úr skýrslu Styrmis Gunnarssonar fyrir rannsóknarnefnd Alþingis 1. október 2009, bls. 1-2.

Þetta breytist ekki á minni lífstíð en ég vona að þetta breytist í framtíðinni.