Hvers vegna breytist ekkert?

Undanfarið hafa Íslendingar séð glitta í rotinn og ógeðslegan heim frændhygli og sérgæsku bak við tjöld stjórnmálanna. Svona hefur þetta verið lengi og flestir vitað það en einhverra hluta vegna hefur ekki tekist að hreinsa til. Alls konar lög og reglur hafa verið sett en það ekki dugað til. Ástandið virðist jafnvel versna ef eitthvað er.

Stjórnarhættir hér í míkrókosmósinu Þingeyjarsveit hafa lengi truflað mig og ég hef bæði reynt að benda á það sem ábótavant er og jafnvel reynt að laga það með einstaklingsframtakinu en hvorki gengur né rekur. Enda finnst mér afskaplega vont að það þurfi einstaklingsframtakið til, að einstaklingurinn, í þessu tilfelli ég, þurfi að leggja sjálfan sig að veði.

Ég skal nefna dæmi til að skýra þetta nánar.

Þegar ég sat í sveitarstjórn 2010-2014 hringdi ég margoft í Samband íslenskra sveitarfélaga. Fyrir utan eitt skipti fékk ég aldrei skýr svör. Mér fannst og finnst enn með ólíkindum að hægt sé að sameina tvo grunnskóla í sveitarfélagi undir liðnum Fundargerð fræðslunefndar í fundarboði. Það var komið aftan að minnihlutanum sem gat, fyrir utan 5 mínútna fundarhlé, ekki rætt saman að neinu ráði né haft samband við baklandið til skrafs og ráðagerða. Einu svörin sem Sambandið gat gefið var að þetta væri óvenjulegt.

Eina skiptið sem ég fékk skýrt svar var þegar gefa átti öllum kennurum Þingeyjarskóla kennsluafslátt að það væri gegn umboði Samningsnefndar sveitarfélaganna.

Í fyrra þegar fólki var sagt upp vegna fækkunar starfa en frænka sveitarstjórnarfulltrúa meirihlutans var ráðin í nýja stöðu sem ekki var auglýst var mér eiginlega alveg nóg boðið. Í fyrsta lagi var þetta gert með mjög skítlegum hætti gagnvart öðrum fyrrverandi stjórnanda svo ekki sé talað um kennarana sem sátu eftir atvinnulausir eftir verulega kaldar kveðjur. Í öðru lagi þá er kveðið mjög skýrt á um það í lögum og kjarasamningum að öll ný störf eigi að auglýsa. Það hefur aldrei verið deildarstjóri í Þingeyjarskóla. Það var enginn deildarstjóri í Hafralækjarskóla. Þetta er eins splunkunýtt starf og það frekast getur verið.

Það eru takmörk fyrir tímanum og úthaldinu sem ég hef í hreinsunarstarf sem enginn vill hvort sem er að ég sinni en af prinsippástæðum hringdi ég í KÍ. Eina svarið sem ég fékk þar var að þetta væri ekki „alveg hreint“ en sennilega væri best að ég hringdi í Menntamálaráðuneytið. Ég hringdi í Menntamálaráðuneytið og talaði þar við mann sem vildi sem minnst segja. Sennilega væri nú best að ég hringdi í Samband íslenskra sveitarfélaga. Ég þóttist vita að það hefði ekkert upp á sig en hringdi samt. Svörin voru  japl, jaml og fuður. Sennilega væri nú best að ég hringdi í Menntamálaráðuneytið! Nefnilega.

Að ákveðnu leyti er þetta skiljanlegt. Þetta snýst um lagatúlkun og embættisfólk vill ekki setja fram ákveðna túlkun. Til þess eru dómstólar eða úrskurðarnefndir. En til að fá dóm eða úrskurð þarf einstaklingur að setja fram kæru. Það er þar sem hundurinn liggur grafinn.

Í smáu samfélagi eins og Þingeyjarsveit er erfitt fyrir einstaklinginn að rísa upp á móti ættarveldunum. Félagsleg útskúfun og mannorðsmissir blasir við. Jafnvel lífsviðurværið er í hættu. Þá er betra að þegja. Þess vegna breytist ekki neitt.

Auglýsingaskylda starfa

Þar sem mér er mikið í mun að farið sé að lögum og reglum þá langar mig að benda meirihluta sveitarstjórnar Þingeyjarsveitar á þá meginreglu að auglýsa skuli öll ný störf. Sú lagagrein sem stuðst er við er vissulega að finna í Lögum um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, 7. gr. en Hafsteinn Dan Kristjánsson, aðstoðarmaður umboðsmanns Alþingis og aðjúnkt við lagadeild Háskóla Íslands segir í grein sinni Ráðningar í opinber störf1:

2.1.3.3 Auglýsing starfa hjá sveitarfélögum

Um ráðningu annarra starfsmanna sveitarfélaga en framkvæmdastjóra gilda 56. og 57.

gr. svstjl. Samkvæmt síðarnefnda ákvæðinu fer um réttindi, skyldur og starfskjör starfsmanna eftir kjarasamningi.

Við könnun á auglýsingaskyldunni og atriðum tengdum auglýsingu verður því að horfa til kjarasamnings hvers sveitarfélags. Skylda til að auglýsa starf laust getur einnig verið fyrir hendi samkvæmt samþykktum sveitarfélags. Þótt ekki sé kveðið á um auglýsingaskyldu í þessum heimildum ber að hafa í huga það sem segir hér að framan að jafnræðisreglur stjórnsýsluréttarins geta leitt til þeirrar niðurstöðu að það beri að auglýsa störf en um er að ræða úthlutun takmarkaðra gæða. 

Ég bendi alveg sérstaklega á setninguna úthlutun takmarkaðra gæða en við vitum það væntanlega öll að í Þingeyjarsveit eru mun fleiri menntaðir kennarar en störf fyrir þá. Því hlýtur það að brjóta alla vega gegn jafnræðisreglu að úthluta störfum til vandamanna sveitarstjórnarmanna meirihlutans óauglýst. (Svo ekki sé talað um þá sjálfa.)

Í kjarasamningi grunnskólakennara kafla 14.1 segir:

Öll störf skulu auglýst laus til umsóknar á opinberum vettvangi. Skal það gert með 14 daga fyrirvara að jafnaði. Þó er ekki skylt að auglýsa afleysingastörf, svo sem vegna fæðingarorlofs, námsleyfis eða veikinda, eða störf þar sem ráðning skal standa 12 mánuði eða skemur eða tímavinnustörf.

Ef sveitarfélag lítur svo á að ráða skuli í starf með uppfærslu innan

starfsgreinarinnar eða frá hliðstæðum starfsgreinum er heimilt að auglýsa á þeim vettvangi einum. (Leturbreytingar mínar.)

Takið eftir þessu, undantekningarnar eru ef um tímabundið starf er að ræða 12 mánuði eða skemur. Og ef um uppfærslu er að ræða, ekki niðurfærslu. Þar fyrir utan tel ég ljóst að einstaklingur sem hefur verið sagt upp njóti ekki lengur sömu réttinda og starfandi aðilar. Þótt svo sé og litið sé á um hliðstæða starfsgrein sé að ræða þá á samt að auglýsa innan stofnunar og þá hljóta aðrir uppsagðir að eiga möguleika á að sækja um.

Þannig að ég geri fastlega ráð fyrir að fljótlega verði auglýst eftir deildarstjóra.