Færsla Lögreglunnar á Norðurlandi eystra

Það mun mér hæfara fólk fjalla um þessa færslu Lögreglunnar á Norðurlandi eystra en það eru nokkrir hlutir í þessu sem mig sem almennur áhorfandi að þessu írafári öllu langar að benda á.

 

Embætti Lögreglustjórans á Norðurlandi eystra hefur tekið ákvörðun um að hætta rannsókn í máli er varðar meinta byrlun, afritun á upplýsingum af síma einstaklings og dreifingu á kynferðislegu myndefni. Brotið var tilkynnt lögreglu þann 14.05.2021.

Við rannsóknina fengu sjö einstaklingar réttarstöðu sakbornings. Sakarefnið var þrennskonar og beindust allir þættir að einum sakborningi en einn þáttur að öðrum sakborningum. Hér að neðan er gerð grein fyrir sakarefninu.

Hér er strax ástæða til að gefa gaum; það eru þrenns konar sakarefni og sjö sakborningar. Allir þættir beindust aðeins að einum sakborninga en aðeins einn að öllum hinum. Við vitum að þessi eini allra þátta sakborningur er eiginkonan fyrrverandi. Þetta er mikilvægt því því hefur verið slengt fram að blaðamennirnir, hér verður notað málfræðilegt kyn þótt einn blaðamaðurinn sé kvenkyns, hafi beinlínis staðið að byrlun manns og þjófnaði á síma hans. Lögreglan staðfestir hér að rannsókn þeirra hafi aldrei beinst að þeim möguleika.

1. Líkamsárás, byrlun, 217. gr. eða 218. gr. almennra hegningarlaga. Einn aðili var undir rökstuddum grun um að hafa byrlað brotaþola lyf. Engin gögn í málinu gáfu lögreglu tilefni til að gruna aðra sakborninga um að hafa átt þátt í að byrla brotaþola. (feitletrun mín.)

Hér er þetta ítrekað. Lögreglan hafði aldrei neina ástæðu til að gruna blaðamennina um að standa að meintri byrlun. (Rökstuddur grunur þýðir að mínu áliti að játning liggi ekki fyrir, þess vegna meint.)

2. Brot á 199. gr. a. almennra hegningarlaga. Í málinu liggur fyrir að sakborningur sem náði síma af brotaþola kveðst hafa afhent fjölmiðli símann þar sem síminn var afritaður. Sakborningur vissi þá að í símanum var kynferðisefni sem ólögmætt er að dreifa nema með samþykki. Sannað er að sakborningur sendi sjálfum sér kynferðislegt myndefni úr síma brotaþola. Ekkert liggur fyrir um að þeir aðilar sem meðhöndluðu símann og efni úr honum eftir að hann var afhentur fjölmiðlum hafi dreift þessu kynferðislega myndefni. (Feitletrun mín.)

Í upphafi er sagt að sakarefnin séu þrenns konar og aðeins einn liður beinist að öllum sakborningum, þ.e blaðamönnunum. Það er ljóst að blaðamennirnir eru grunaðir um lið 3. Þessi liður er númer 2 og beindist því aldrei að blaðamönnunum.

Ég vona að áherslan sem var lögð á þessa rannsókn endurspegli vinnubrögð Lögreglunnar á Norðurlandi eystra í öllum kynferðisbrotamálum.

3. Brot gegn 228. gr. og 229. gr. almennra hegningarlaga. Að því er varðar þennan kærulið beindist rannsóknin aðallega að því að upplýsa um hver hefði afritað innihald símans sem fenginn var með þeim hætti sem áður hefur verið lýst. Framburður sakbornings sem afhenti fjölmiðlum símann hefur verið stöðugur allan tímann sem rannsóknin hefur staðið um að hann hafi afhent fjölmiðlum símann og þar hafi síminn verið afritaður. Sakborningurinn hefur einnig verið stöðugur í framburði um að hafa upplýst þá sem tóku við símanum hvernig síminn væri til kominn og hver ætti símann. Í júlí síðastliðnum upplýsti sakborningur um að hafa afhent fréttamanni RÚV símann í húsnæði RÚV í Reykjavík. Sá hafi kallað til annan starfsmann RÚV sem tók við símanum og fór með hann til þriðja aðila sem hann gat ekki upplýst um hver hefði verið. Þessir starfsmenn RÚV hefðu verið með símann í sólarhring og sakborningur hefði komið daginn eftir á RÚV og fengið símann afhentan aftur.

Þetta er reyndar frekar skrítið. Í lið 2 er sagt beinum orðum: "Ekkert liggur fyrir um að þeir aðilar sem meðhöndluðu símann og efni úr honum eftir að hann var afhentur fjölmiðlum hafi dreift þessu kynferðislega myndefni." Hins vegar fjalla lagagreinar 228 og 229 beinlínis um kynferðislega friðhelgi! Eitthvað skýtur þetta skökku við. Voru blaðamennirnir virkilega grunaður um að hafa verið að "hnýsast í heimamyndböndin?

XXV. kafli. Ærumeiðingar og brot gegn friðhelgi einkalífs.

 228. gr.

 [Hver sem brýtur gegn friðhelgi einkalífs annars með því að hnýsast í, útbúa, afla, afrita, sýna, skýra frá, birta eða dreifa í heimildarleysi skjölum, gögnum, myndefni, upplýsingum eða sambærilegu efni um einkamálefni viðkomandi, hvort heldur sem er á stafrænu eða hliðrænu formi, skal sæta sektum eða fangelsi allt að 1 ári, enda sé háttsemin til þess fallin að valda brotaþola tjóni.] 1)

En jafnvel þótt þeir hafi verið að "hnýsast í" heimamyndböndin þá var þeim aldrei dreift eða notuð til að valda viðkomandi tjóni! Bara til áréttingar það voru ekki blaðamennirnir sem sögðu frá heimamyndböndunum.

Ég skil þetta ekki. Af því að það eru myndbönd á símanum sem snerta umfjöllunarefnið ekkert þá er síminn og allt innihald hans heilagt og má ekki snerta? Jafnvel þótt, eins og margir vilja meina, að annað efni í símanum snerti almannahagsmuni? Er þetta ekki ansi langt seilst?

Blaðamennirnir hafa aldrei játað það að þeir hafi fengið símann og er það gert til að vernda heimildarmann/menn. Það voru fleiri með þessi sömu gögn í sínum tækjum. En þótt þeir hafi fengið símann þá skiptir það engu máli því þeir nefnilega mega fá gögn sem aflað hefur verið í heimildarleysi, það stendur í nefndarálitinu með breytingartillögunni að greinum 228 og 229:

Með hliðsjón af þeim breytingum sem lagðar eru til í frumvarpi þessu sem og samspili 228. og 229. gr. almennra hegningarlaga telur nefndin æskilegt að einnig verði kveðið á um að ákvæði 3. gr. frumvarpsins eigi ekki við þegar háttsemin er réttlætanleg með vísan til almanna- eða einkahagsmuna. Er hér m.a. litið til þess að ákvæðið hamli ekki störfum og tjáningarfrelsi fjölmiðla, m.a. í þeim tilvikum þegar þeir fá aðgang að gögnum eða forritum sem hefur verið aflað í heimildarleysi og geti varðað almannahagsmuni. Hins vegar telur nefndin að um afmörkuð tilvik geti verið að ræða þegar um er að ræða einkahagsmuni og þurfi að meta heildstætt og túlka þröngt hvort refsileysisástæða eigi við í þeim tilvikum. Nefndin áréttar að XXV. kafli almennra hegningarlaga sætir nú endurskoðun. Telur nefndin rétt að þar til þeirri endurskoðun er lokið verði ákvæðin a.m.k. með þeim hætti sem lagt er til hér.

Mér sýnist á öllu að eina álitaefnið sem snýr að blaðamönnunum sé hvort umfjöllun þeirra falli undir almannahagsmuni. Ég fæ ekki séð að það ætti að vera í höndum lögregluembætta að meta slíkt, dómstólar hljóta að verða að skera úr um það.

Niðurstöður rannsóknarinnar eins langt og hún nær eru helstar eftirtaldar:

• Það liggur fyrir að einn sakborninga játaði* að hafa sett lyf út í áfengi sem hann færði brotaþola og hann drakk. Nokkrum klukkustundum síðar veiktist brotaþoli alvarlega. Ekki hefur tekist að sanna orsakasamband á milli byrlunar á lyfjum og veikinda brotaþola með óyggjandi hætti. Lögreglustjóraembættið á Norðurlandi eystra telur háttsemina varða við 217. gr. almennra hegningarlaga. Að því gefnu að brotið eigi aðeins undir 217. gr. gæti brotið verið fyrnt sem dómstólar hafa þó endanlegt mat á. Ef hægt væri að sanna orsakatengsl milli byrlunar og veikinda brotaþola er ekki líklegt að ákæruvaldinu tækist að sanna ásetning sakbornings til að valda brotaþola þeim skaða sem hann varð fyrir. Þá er vísað til andlegs ástands sakbornings á verknaðarstundu og eftirfarandi veikindi hans.** Af framangreindum ástæðum hefur verið ákveðið að hætta rannsókn á þessu sakarefni í málinu.

* Samt liggur bara fyrir rökstuddur grunur. Hér fer ekki saman hljóð og mynd. 

** Mér finnst það þyngra en tárum taki að þessi vesalings kona fái ekki að hafa veikindi sín í friði. Og það voru ekki blaðamenn sem báru þau á torg.

• Lögreglustjóraembættið á Norðurlandi eystra telur sakarefnið um að dreifa kynferðislegu myndefni af brotaþola sé líklegt til sakfellis á hendur einum sakborningi. Brotið felst í því að sakborningur sendi sjálfum sér kynferðislegt myndefni af eiginmanni sínum úr síma hans. Vegna veikinda sakbornings leikur vafi á um hvort hann hafi verið sakhæfur á verknaðarstundu. Sakborningur hefur hafnað beiðni um að undirgangast sakhæfismat og því hefur verið ákveðið að hætta rannsókn á þessum þætti málsins.

Ég veit eiginlega ekki hvort mér eigi að finnast þetta fallegt eða skelfilegt. "Við höldum að þessi einstaklingur sé ósakhæfur, jafnvel þótt ekkert sakhæfismat liggi fyrir, svo við ætlum bara ekkert að kæra hann." En hvað um Steina stera sem neitar líka sakhæfismati? Á líka að sleppa honum?

Þá má það teljast undarlegt að einstaklingur sem LNE telur ekki sakhæfan og margendurtekur að sé andlega veikur er fullkomlega marktækur þegar kemur að fullkomlega einhliða staðæfingum um að byrlun hafi átt sér stað þótt engin læknisfræðileg sönnun styðji það og að síminn hafi verið afhentur RÚV. Ja, hvenær drepur maður mann og hvenær drepur maður ekki mann?

• Sakarefni samkvæmt 228. og 229. gr. alm. hgl. lýtur að brotum á friðhelgi einkalífs meðal annars með því að hnýsast í, afrita, sýna, skýra frá, birta eða dreifa í heimildarleysi skjölum, gögnum, myndefni, upplýsingum eða sambærilegu efni um einkamálefni viðkomandi. Þar er afstaða Lögreglustjóraembættisins á Norðurlandi eystra að allir sakborningar í málinu gætu hafa sýnt af sér atferli sem getur flokkast undir brot á framangreindum ákvæðum. Sérstakar aðstæður sem varða einkahagsmuni eða almannahagsmuni geta gert framangreinda háttsemi refsilausa...

Bíð spennt, alveg spennt eftir öllum færslunum sem eiga eftir að koma eftir þetta fordæmi: "Sko, við gátum ekki sannað að Nonni hefði dreift nektarmyndum af Stínu en við erum alveg viss um að hann hefði getað gert það."

...Augljósar refsileysisástæður gætu almennt verið þær að aðili hafi verið að skipuleggja glæp eða játa á sig alvarlegan verknað í einkagögnum en endanlegt mat um slíkt liggur hjá dómstólum. Rannsóknin beindist hins vegar aðallega að því að reyna að upplýsa hverjir afrituðu símann, hvar og hvernig það var gert. Það liggur fyrir að birtar voru fréttir upp úr einkagögnum af símtækinu s.s. tölvupóstum, skjölum og spjallþráðum spjallforrita.

Er samt ekki veið að byrja á vitlausum enda hérna? Þarf ekki fyrst að meta það hvort umfjöllunin varðaði almannahagsmuni og ef dómstóll komst að því að svo væri ekki að þá ætti að rannsaka málið?

Þá er náttúrulega mjög þægilegt ef maður ætlar að brjóta lögin að hafa eins og eitt heimagert klámmyndband á öllum símum og tölvum og þá má aldrei skoða neitt.

• Það er mat Lögreglustjóraembættisins á Norðurlandi eystra að ekki hafi tekist að sanna hver afritaði símann, hvernig og hver afhenti öðrum upplýsingar um einkamálefni brotaþola. Þeir sem birtu fréttir upp úr gögnum símans fengu réttarstöðu sakbornings auk þeirra sem sannað er að höfðu verið í samskiptum við þann sakborning sem afhenti símann til fjölmiðla. Sakborningar sem störfuðu hjá fjölmiðlum neituðu að tjá sig hjá lögreglu og afhentu lögreglu engin gögn. Það er réttur þeirra sem hafa fengið stöðu sakbornings.* Lögregla óskaði ekki eftir því við sakborninga að þeir upplýstu um heimildarmenn sína enda lá það fyrir frá upphafi rannsóknar hver heimildarmaðurinn var í máli þessu.

* Já, það er réttur þeirra.

• Það er miður hve langan tíma rannsóknin tók en gildar skýringar eru á því. Rannsóknin var engu að síður samfelld. Veikindi eins sakbornings höfðu mikil áhrif á gang rannsóknarinnar sem og ágreiningur við sakborninga sem töldu sig ekki bera sömu skyldu og aðrir til að gefa skýrslu hjá lögreglu vegna stöðu sinnar sem blaðamenn.* Fjallað var um málið á þremur dómsstigum, auk þess sem gerðar voru vanhæfiskröfur á starfsmenn embættisins sem fjallað var um á tveimur dómsstigum og töfðu þessi málaferli rannsókn málsins mikið. Málið féll ekki undir forgangsmál í samræmi við almenn fyrirmæli ríkissaksóknara auk þess sem önnur atriði höfðu áhrif á rannsóknartímann. Ekki tókst að afla fullnægjandi stafrænna gagna þar sem þeim hafði verið eytt og réttarbeiðnir sem sendar voru erlendum tölvuþjónustu fyrirtækjum hafa enn ekki skilað árangri. Það liggur fyrir að ekki hefur tekist að sanna hver afritaði upplýsingar af síma í einkaeigu og með hvaða hætti þrátt fyrir að vísbendingar séu uppi um það. Af þessum sökum sem og vegna sjónarmiða um fyrningu hefur embættið ákveðið að hætta rannsókn í þessu máli gegn öllum sakborningum.

* Í alvöru? Finnst ykkur við hæfi að vera með svona blammeringar?

Embættinu er skylt samkvæmt sakamálalögum að taka til rannsóknar mál þar sem grunur er um refsiverða háttsemi óháð því hver það er sem tilkynnir brot eða er sakaður um brot. Embættið telur það hafa uppfyllt skyldur sínar. Aðilum máls hefur verið tilkynnt um málalok.

Embætti Lögreglustjórans á Norðurlandi eystra veitir ekki frekari upplýsingar um málið.

All reacti