Kynjaveröld

 

Ég er 52 ára gömul kona. Ég hef verið kona alla mína ævi. Ég hef upplifað, og upplifi enn, mikla kvenfyrirlitningu. Já, það er enn mjög mikil kvenfyrirlitning í heiminum og á Íslandi. Eftir að ég varð miðaldra kona þá er ég að upplifa nýjar víddir fyrirlitningar, ósýnileika og þöggunar.[i]

Þegar fyrri metoo bylgjan reið yfir þá voru margir svo hissa á framkomunni og áreitinu sem konur höfðu orðið fyrir. Ég var ekkert hissa. Ég hafði lifað þetta.

Það er mjög fróðlegt að greina orðræðu. Stúlkur niður í táningsár eru „ungar konur.“ Karlmenn hátt á þrítugsaldri eru „drengir.“

Við hjónin erum með sameiginlega facebook-síðu. Fyrst var hún mín en svo var ég allt í einu komin í hina ýmsu bílaklúbba svo greinilegt að eiginmaðurinn var að skoða facebook undir mínu nafni. Mér fannst því eðlilegt að hafa hana á báðum nöfnum. Eins undarlega og það kann að hljóma þá varð ég vör við breyttar undirtektir og viðbrögð þegar ég-ið sem tjáði sig gat mögulega verið karlkyns.[ii]

Stundum hef ég því gert mér far um það á facebook að það sé ekki augljóst að það sé ég, konan, sem er að skrifa.

Íslenskan er hins vegar mjög kynjað tungumál. Það verður því yfirleitt fljótlega augljóst hvaða kyn talar og við hvaða kyn er talað.

Komdu sæl/sæll/sælt. Ég er búin að fá nóg af þessari karlrembu. En þú? Ert þú orðinn þreyttur á þessu?

Það hlýtur líka að vera erfitt fyrir fólk sem upplifir sig í öðru kyni en því sýnilega að alltaf sé vísað til þess í röngu kyni.

Nógu erfitt er nú fyrir fólk sem hingað flytur að læra íslenskuna þótt ekki bætist við öll þessi kynjuðu orð í öllum föllum og fleirtölu.

Fyrir utan það hversu kynjuð íslenskan er þá er hún mjög karllæg líka. Karlkynið er hið ómarkaða kyn. „Eru ekki allir í stuði!?“ Konur hafa ítrekað talað um að þeim finnist þær útilokaðar í þessari orðræðu en þá kemur alltaf hið klassíska: „Konur eru líka menn.“

Hins vegar hafa rannsóknir sýnt að konur sækja síður um störf ef talað erum um væntanlegan umsækjanda í karlkyni. [iii]

Enskan er ekki svona kynjuð og ég myndi vilja losna við þessa endalausu kyngreiningu úr íslenskunni. Hvaða máli skiptir það nákvæmlega hvers kyns sá (karlkyn, hið ómarkaða kyn) sem talar er? Ef við komum ekki mismunandi fram við kynin þá ætti það ekki að skipta neinu máli, eða hvað?

---

[i] Nýverið átti ég í samskiptum við stofnun. Ég hafði haft netaðgang sem maðurinn minn átti í raun að hafa. Starfsmaður stofnunarinnar ákvað þetta. Svo er aðgangurinn tekinn af mér vegna nýrra reglna. Ég sendi bréf og segi að það sé allt í lagi að ég hafi ekki aðganginn en maðurinn minn eigi að hafa hann. Ég fæ svar um „nýjar reglur og þetta sé svona o.s.frv. o.s.frv.“ Allt í lagi segi ég, það breytir því ekki að maðurinn minn á rétt á þessum aðgangi og útskýri af hverju. Ég fæ aftur svar: „Það þarf að fylla út alls konar skjöl og fara í gegnum alls konar fimleika til að fá þetta í gegn.“ Ég sagði við manninn minn: „Ef þú vilt þennan aðgang þá verður þú að sjá um þetta.“ Hann fór, talaði við starfsmanninn og fékk aðganginn um leið. Allt sem ég hafði sagt í bréfunum var nefnilega rétt. Starfsmaðurinn hafði bara ekki lesið þau almennilega.

Stuttu seinna er ég að segja þessa sögu, sögu um að það sé ekki hlustað á konur, þegar einn hlustandinn hoppar inn í miðja frásögn og segir: „Þú áttir ekkert að hafa þennan aðgang hvort sem var“ og fer svo að tala um annað. Þöggunin algjör.

 

[ii] Ég hef líka tekið eftir því þegar við þurfum að senda tölvupóst í formlegum erindum að það er betra að eiginmaðurinn sendi þann póst.

 

[iii] Caroline Criado Perez: Invisible Women.